فرایند تاریخی روش‌شناسی تاریخ‌نگاری اسلامی

  مقوله‌ی روش ارتباط تنگاتنگی با نوع نگرش معرفتی به موضوع یک علمدارد؛همچنان‌که روش‌شناسی یا شناخت روش‌های یک علم هم مسئله‌ای است که ویژگی‌ها، و اصول و مبانی آن را باید از نوع نگاه نسبت به موضوع آن علم و معرفت شناسی مربوط به آن جست. بر همین اساس، در پژوهش حاضر وضعیت وفرایند تاریخی و جایگاه مقوله‌ی روش یا روش‌های رایج در تاریخ‌نگاری اسلامی درارتباط با نوع نگاه معرفتی مورخان مسلمان به موضوع و مسائل علم تاریخ بررسی شده است.هرچند برخی مورخان مسلمان متناسب با شرایط شکل‌گیری و گسترش جریان تاریخ‌نگاری اسلامی، به‌شکلی متناوب و البته همراه با گسست‌های بلندمدت و دامنه‌دار نوآوری‌های بسیاری را در عرصه‌ی روش‌شناسی داشته‌اند، جز مواردی محدود و استثنایی، به‌دلیل آنکهتاریخ نزد اکثر مورخان مسلمان به‌عنوان علم شناخت جامعه مطرح نشد، درنتیجه روش‌های رایج در آن‌هم معطوفبه شناخت واقعیات اجتماعی در بستر تاریخی نشد؛ زیرابه‌دلیل حاکم بودن و فراگیری نگاه معرفتی خبری بهموضوع و مسائل علم تاریخ و تلقی از تاریخ به‌عنوان معرفتی روایی و خبرمحور، مسئله‌ای مانند واقعیت تاریخی و ویژگی‌های چنین مقوله‌ای در محل اندیشه‌ی جدی مورخان مسلمان قرار نگرفته و درنتیجه روش یا روش‌های معطوف به شناخت چنین قضیه‌ای هم چندان جایگاهی نیافته است. درمقابل، آنچه به‌عنوان موضوع و مسئله‌ی محوری فعالیت تاریخ‌نگاری باقی ماند، خبر و روایت تاریخی بود و به‌سبب چنین نگرش معرفتی، روش‌های رایج هم بیشتر معطوف به چگونگی ضبط و ثبت خبر تاریخی شد.